1. Anasayfa
  2. Ağ-Network

DERS 7: TCP/IP PROTOKOL KÜMESİ

DERS 7: TCP/IP PROTOKOL KÜMESİ
2

Dersin sonunda yapabilecekleriniz:
-TCP/IP protokol kümesini tanımlamak.
-TCP/IP protokol kümesinin tarihçesini ve temel bileşenlerini açıklamak.
I. TCP/IP PROTOKOLÜ
Başta Internet olmak üzere, farklı teknolojilere sahip networklerin olması, bağımsız olarak yönetilmesi ve geliştirilmesi gibi özellikleri TCP/IP protokolünün en yaygın kullanılan protokol olmasına neden olmuştur.
Aslında TCP/IP protokolü diye adlandırmak çok doğru değildir. Çünkü TCP/IP çok sayıda protokol ve yardımcı programlardan oluşan bir protokol kümesidir (protocol stack).


ŞEKİL 7-1: TCP/IP PROTOKOL KÜMESİ


ŞEKİL 7-2: TCP/IP PROTOKOL KÜMESİ ve OSI KATMANLARI

A. TARİHÇE
TCP/IP, endüstri standardı olan bir protokoldür. Bütün networkler için geliştirilmiştir. TCP/IP protokolü A.B.D Savunma Bakanlığı projesi olarak 1970’lerde temelleri atılmıştır. U.S. Department of Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) projesi daha sonra ARPANET olarak kullanılmaya başlanmıştır. ARPANET adı verilen proje Üniversite ve kamu kuruluşlarını bir birine bağlamayı sağlayacak bir ağ geliştirme amacını taşımaktaydı.

TCP/IP, DARPA’nın farklı bilgisayarlar arasında iletişim kurması gerektiğinde geliştirilmiştir. O günlerde bu oldukça zor bir görevdi. TCP/IP işletim sistemi ve bilgisayardan bağımsız olarak bilgisayarların iletişim kurmasını planlamıştı.

O zamanların TCP/IP standartları ve amaçları DoD (Department of Defence) olarak anılır. Ardından yapılan gelişmeler IAB (Internet Activities Board) adı verilen gruplar tarafından yapılmaktadır.

Şu anda da RFC (Request For Comments) adı verilen makalelerce TCP/IP’nin gelişmesi devam ettirilmektedir.

B. RFC (REQUEST FOR COMMENTS)
RFC (Request For Comments), TCP/IP’yi tanımlayan makalelerdir (dokümanlar). Bu makaleler herhangi bir kişi tarafından hazırlanabilir ve NIC yöneticisine gönderilir. Her RFC’nin bir numarası vardır. Örneğin SNMP yönetimi RFC 1065 ile tanımlanırken, kabul edilen SNMP kullanımı RFC 1155 numaralıdır.

Günümüz teknolojilerindeki gelişmeler, TCP/IP için bir gelişmenin olmasını zorunlu kıldığında komiteler önerilen RFC’leri kabul ederek yayınlarlar.

C. TASARIM AMAÇLARI
İlk başta U.S Savunma Bakanlığı (Department of Defence) TCP/IP çalışmalarına başladığında çok sayıda tasarım amaçlarına sahipti. Bunlardan bazıları:

-Donanım ve yazılım firmalarından bağımsız olacak.
-Yerleşik bir hata dayanıklılığına sahip olacak. Networkün bir kısmı çöktüğünde diğer bir kısmı çalışabilecek.
-Etkin bir veri aktarım hızına sahip olacak.

D. NEDEN TCP/IP

-Üreticiden bağımsız olması.
-Değişik ölçekli bilgisayarları birbirine bağlayabilmesi.
-Farklı işletim sistemleri arasında veri alışverişi için kullanılabilmesi.
-UNIX sistemleriyle tam uyumluluk.
-Birçok firma tarafından birinci protokol olarak tanınması ve kullanılması.
-Internet üzerinde kullanılması.
-Yönlendirilebilir (routable) protokol olması.
-Yaygın bir adresleme şemasına sahip olması,

ve daha sayabileceğimiz onlarca özellik TCP/IP’nin yaygın olarak kullanılmasını sağlar.

E. TCP/IP MİMARİSİ
TCP/IP, OSI 3 ve 4. katmanda çalışan bir protokoldür. Şekilde de görüldüğü gibi TCP/IP data link ve fiziksel katmanda bağımsız olarak çalışmaktadır.


ŞEKİL 7-3: TCP/IP MİMARİSİ

II. TCP/IP PROTOKOL KÜMESİ
TCP/IP protokol kümesi Windows 2000 networkünün oluşmasını sağlar. TCP/IP protokol kümesi altı çekirdek protokol ve bir dizi yardımcı program (utility) içerir.

Altı çekirdek protokol:

-TCP (Transmission Control Protocol)
-UDP (User Datagram Protocol)
-IP (Internet Protocol)
-ICMP (Internet Control Message Protocol)
-IGMP (Internet Group Management Protocol)
-ARP (Address Resolution Protocol)

Yardımcı programlar:

Tablo: Yardımcı programlar

Program İşlevi
Ping Konfigürasyonu kontrol eder ve bağlantıyı test eder. Ping 131.140.1.1 şeklinde kullanılır.
FTP Windows bilgisayarlar ile TCP/IP hostları arasında tek yönlü dosya transferini sağlar.
TFTP (Trivial File Transfer Protocol) Windows bilgisayarlar ile TCP/IP hostları
arasında UDP kullanarak tek yönlü dosya transferini sağlar.
Telnet Terminal öykünümünü sağlar.
RPC (Remote Copy Protocol) UNIX host bilgisayar ile Windows bilgisayar arasında dosya kopyalar.
RSH (Remote Shell) UNIX hostundaki komutları çalıştırır.
REXEC (Remote Execution) Uzak bir bilgisayardaki bir işlemi çalıştırır.
Finger Uzak bilgisayar hakkında bilgi sağlar.
ARP Yerel olarak düzenlenmiş IP adreslerinin ön belleğini hazırlar.
IPCONFIG Mevcut TCP/IP konfigürasyonunu gösterir.
NBTSTAT IP adresleriyle düzenlenmiş NetBIOS bilgisayar adlarını görüntüler.
Netstat TCP/IP protokolünün çalışması ilgili bilgileri görüntüler.
Route Yerel yönlendirme tablosunu gösterir ve değiştirilmesini sağlar.
Hostname RCP, RSH ve REXEC programlarının kimlik denetimini yaparak yerel bilgisayarın adını döndürür.

A. TCP (TRANSMİSSİON CONTROL PROTOCOL)
TCP protokolü connection-oriented olarak adlandırılan ve iki bilgisayar arasında veri transferi yapılmadan önce bağlantının kurulması ve veri iletiminin garantili olarak yapıldığı bir protokoldür. TCP iletişiminde veri paketleri kullanılır. Ayrıca gönderen ve alan uygulamalarda da port bilgisi eklenir. Port (çıkış), kaynak ve hedef uygulamanın iletişimini sağlar.


ŞEKİL 7-4: TCP/IP PROTOKOL KÜMESİ

TCP, güvenilir ve bağlantı (connection-oriented) temelli bir servistir. Bağlanı temelli olması bağlantının bilgisayarlar arasında veri değişiminden önce yapılması anlamına gelir. Güvenilir olması ise iletimin kontrolünün yapılması ile ilgilidir. Belli aralıklarla ACK bilgisi ile veri gönderimi kontrol edilir.

TCP byte-stream iletişimi kullanır. Bu yöntemde TCP segmentlerindeki datalar bir bayt dizisi olarak işlenir. Aşağıdaki tabloda TCP header içindeki ana alanlar yer almaktadır:

Tablo: TCP Header içindeki ana alanlar

Alan İşlevi
Source Port Gönderenin TCP portu.
Destination Port Alanın (hedefin) TCP portu.
Sequence Number TCP segmenti içindeki birinci baytın sıra numarası.
Window TCP ara bellek (buffer) alanının şu anki mevcut büyüklüğü.
TCP Checksum TCP header ve TCP datanın bütünlüğünü kontrol etmek için kullanılır.

TCP Portları

Bir TCP portu mesaj iletişiminde kullanılır:

Port Numarası İşlevi

21 FTP

23 Telnet

53 DNS

B. UDP (USER DATAGRAM PROTOCOL)
UDP’de bir gönderim katmanı protokoldür. Ancak UDP iletiminde sağlama yapılmadığı için gönderim garantisi olmaz. Broadcast iletiminde, az miktardaki verilerin iletiminde UDP paketleri kullanılır. UDP iletimi, gönderimin garanti edilmediği connectionless türü bir iletişim kurar.

UDP Servisi
UDP bağlantısız (connectionless) datagram servisidir. UDP kaybolan verilerin kurtarılması konusunda herhangi bir garanti vermez. Bu nedenle güvenilir bir protokol olarak nitelendirilmez.

UDP alınan verilerin garantisine gereksinim duymayan uygulamalar tarafından kullanılır. NetBIOS name servisleri, NetBIOS datagram servisi ve SNMP servisleri UDP kullanan uygulamalara örnektir. Aşağıdaki tabloda UDP header içindeki ana alanlar yer almaktadır:

Tablo : UDP Header içindeki ana alanlar

Alan İşlevi
Source Port Gönderen bilgisayarın UDP portu.
Destination Port Alıcı bilgisayarın UDP portu.
UDP Checksum UDP header ve UDP datasının kontrolü için kullanılır.

C. IP (INTERNET PROTOCOL)
Hedef bilgisayarın network üzerindeki yerini bulur. Paketlerin adreslenmesi ve network üzerindeki bilgisayarlar arasında yönlendirilmesini sağlar. IP iletimi de UPD gibi gönderimin garanti edilmediği connectionless türü bir iletişim kurar.

IP, iki bilgisayar (aygıt) paketlerin yönlendirilmesini sağlayan bağlantısız bir protokoldür. Bağlantısız (connectionless) olması oturumun iletişimden önce kurulmamasıyla ilgilidir. Bununla birlikte veri iletimindeki başarı da garantili olmaz. İletimin garantisi daha üst düzey protokol olan TCP ile sağlanır.

Bir IP paketi bir IP Header (başlık bilgisi) ve bir IP payload’tan oluşur. Aşağıdaki tabloda IP header paketinin alanları yer almaktadır:

Tablo: IP Header içindeki alanlar

IP Header alanı İşlevi
Kaynak IP Adresi Kaynak verinin IP adresi.
Hedef IP Adresi Gideceği yerin IP adresi.
Tanımlama Bir spesifik IP datagramını tanımlamak için kullanılır.
Protokol Paketlerin TCP, UDP, ICMP ya da diğer protokollerle iletişimi ile ilgili.
Checksum IP header’ın bütünlüğünü kontrol etmek için kullanılan basit bir
matematiksel hesaplama.
Time-to-Live (TTL) Datagramın dolaşacağı network sayısını belirler. TTL sayesinde paketlerin sürekli olarak dolaşması engellenir.

D. ARP (ADDRESS RESOLUTİON PROTOCOL)
Network üzerindeki bilgisayarlar (host olarak adlandırıyoruz) iletişim kurmak için birbirlerinin donanım adreslerini (MAC adresi) bilmeleri gerekir. ARP, broadcast (genel yayın) temelli çalışan ağlarda donanım adresini bulmak için kullanılır.

ARP, donanım adresini bulduktan sonra, IP adresini ve donanım adresini ARP cache olarak adlandırılan bir alanda saklar. Bu bir sonraki istenilen hedef adresinin fiziksel yerinin kolayca bulunmasını sağlar. Bakınız: "Uzak bir IP adresinin çözülmesi".

ARP cache içinde statik ve dinamik adresler bulunur. Dinamik kayıtlar otomatik olarak eklenir ve silinir. Statik adresler ise bilgisayar restart edilinceye kadar bellekte kalır.

Uzak Bir IP Adresinin Çözülmesi
Eğer hedef IP adresi uzaktaki bir networke ait ise, bir ARP broadcast sayesinde router bulunur ve datagramlar hedef bilgisayarlara (hosts) ulaştırılır.

Bu işlem şu şekilde yerine getirilir:

1) İletişim isteği başlatıldığında, hedef (destination) IP adresi uzak adres (remote address) olarak tanımlanır.
2) Belirtilen gateway için bir eşleşme bulunmadığında bir ARP isteği yayınlanır. ARP isteği hedef host için değil de gateway adresi yapılır.
3) Router’da IP hedef adresinin yerel (local) ya da uzak (remote) olduğunu belirler. Eğer adres yerelse, router donanım adresini bulmak için ARP’yi kullanır. Eğer adres uzaksa, router kendi routing tablosuna bakar.
4) Hedef bilgisayar (host) isteği aldıktan sonra, bir ICMP yanıtı düzenler. Belirtilen gateway’in donanım adresi ARP cache içinde yoksa, onu sağlamak için bir ARP broadcast kullanılır.


ŞEKİL 7-5: UZAK (REMOTE) IP ADRESLERİNİN ÇÖZÜLMESİ.

E. IP (INTERNET PROTOCOL)
Hedef bilgisayarın network üzerindeki yerini bulur. Paketlerin adreslenmesi ve network üzerindeki bilgisayarlar arasında yönlendirilmesini sağlar. IP iletimi de UPD gibi gönderimin garanti edilmediği connectionless türü bir iletişim kurar.

IP, iki bilgisayar (aygıt) paketlerin yönlendirilmesini sağlayan bağlantısız bir protokoldür. Bağlantısız (connectionless) olması oturumun iletişimden önce kurulmamasıyla ilgilidir. Bununla birlikte veri iletimindeki başarı da garantili olmaz. İletimin garantisi daha üst düzey protokol olan TCP ile sağlanır.

Bir IP paketi bir IP Header (başlık bilgisi) ve bir IP payload’tan oluşur. Aşağıdaki tabloda IP header paketinin alanları yer almaktadır:

Tablo: IP Header içindeki alanlar

IP Header alanı İşlevi
Kaynak IP Adresi Kaynak verinin IP adresi.
Hedef IP Adresi Gideceği yerin IP adresi.
Tanımlama Bir spesifik IP datagramını tanımlamak için kullanılır.
Protokol Paketlerin TCP, UDP, ICMP ya da diğer protokollerle iletişimi ile ilgili.
Checksum IP header’ın bütünlüğünü kontrol etmek için kullanılan basit bir matematiksel hesaplama.
Time-to-Live (TTL) Datagramın dolaşacağı network sayısını belirler. TTL sayesinde paketlerin sürekli olarak dolaşması engellenir.

F. PORT VE SOKETLER
Uygulamaların birbirleriyle iletişim kurmaları için belli TCP/IP portları kullanılır. Örneğin FTP Server’lar port 80 kullanarak diğer uygulamalarla iletişimde bulunurlar.

TCP/IP protokolü 65536 tane port kullanımına olanak tanır. Standart port numaraları IANA (Internet Assigned Nımbers Authority) tarafından sağlanır.

Tablo: TCP port numaraları:

Port Numarası Açıklama

1 TCP Multiplexer

20 FTP (data)

21 FTP (control)

23 Telnet

25 SMTP

53 DNS

80 http

103 X.400 Mail Service

102 X.400 Mail Sending

139 NetBIOS Session Service

.. …

NOT: Diğer port numaraları için EK bölümündeki TCP Portları tablosuna bakınız.

Soketler ise yine bir network iletişimde kullanılan IP adresi ve port bilgisidir. Bir uygulama bir uzak uygulamayla iletişim kurmak için bir connectionless (bağlantı temelli olmayan) bağlantı kurar. Buna socket denir.

G. BROADCAST
Network üzerindeki hostların (bilgisayarlar ve diğer aygıtlar) birbirleriyle iletişim kurması için fiziksel adreslerin bilinmesi gerekir. Bu durumda network üzerinde herkese gidecek bir ARP paketi gönderilecek hostların MAC adresleri ve IP adresleri belirlenir.

Diğer bir deyişle hedef adresinin bilinmediği ve paketin network üzerinde bütün hostlara iletilmesi gerektiğinde kullanılan bir adresleme yöntemidir.
III. DİĞER İLETİŞİM PROTOKOLLERİ
TCP/IP protokol kümesi FTP, Telnet ve SMTP gibi iletişim amaçlı kullanılan protokollere de sahiptir:

A. FTP
FTP ptotokolü iki host arasında dosya kopyalamayı sağlar. FTP’nin en önemli özelliği bu işlemleri farklı donanım ve işletim sistemleri üzerinde çalışabilmesidir.

FTP (File Transfer Protocol), transport katmanında ve TCP’yi kullanarak çalışır.

FTP kullanımı:

1) Bir FTP servisinin başlatılması için FTP istemcisi çalıştırılır.
2) Karşında bağlanılacak FTP Server’ın IP adresi yazılır.
3) Ardından buraya bağlanmak için bir kullanıcı adı (user name) sorulur.
4) Kullanıcı adını ve şifresini giren kullanıcı FTP Server’a bağlanır.

NOT: WWW’nin yaygın olmadığı durumlarda FTP ile dosya alışverişi yaygın yapılmaktaydı. Şu anda da Web tarayıcıları FTP kullanarak dosya indirmeye yardımcı olurlar.
B. TelNet
TelNet, PC’ler üzerinden (onları bir terminal gibi kullanarak) terminal sunucusu yazılımı çalıştıran bir Host’a erişmeyi sağlayan protokoldür.

TelNet ile uzaktaki sunucuya bağlanan kullanıcı orada bir uygulamayı çalıştırabilir.

Telnet için gerekli yazılımlar:

-Client-TelNet
-Server-TelNet

Client-TelNet yazılımı kullanıcının terminalinde çalışır. Bu yazılım TelNet sunucusuyla iletişim kurmayı sağlar. İletişim TCP ile yapılır.

Server-TelNet ise host üzerinde çalışır ve gelen istekleri karşılar.

NOT: WWW’nin yaygın olmadığı durumlarda TelNet ile iletişim kurmak yaygındı.

C. SMTP
Hostlar arasında mesaj iletişimini sağlayan bir uygulama katmanı (application layer) protokolüdür. SMTP’nin ana amacı postalama yapmaktır. Mesajın düzenlenmesi gibi işlemlerle uğraşmaz.

SMTP iletişiminde mesaj üç aşamadan Gönderici-SMTP ile Alıcı-SMTP arasında yapılır.

1) Birinci aşamada bir TCP bağlantısı (connection-based) kurulur.
2) İkinci aşamada veri aktarımı (data transfer) yapılır.
3) Üçüncü aşamada bağlantı sona erdilir.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız

IV. TCP/IP PROTOKOLÜNÜ KURMAK ve YAPILANDIRMAK
Windows 2000 (ve Windows 9x) kuruluşu sırasında network bileşenleri yüklenirken varsayım olarak TCP/IP protokolü kurulur. Bu protokolün kullanılabilmesi için geçerli bir IP adresine ve ilgili diğer bilgilere (subnet mask gibi) gereksinim vardır.

TCPI/IP’yi kuracak ve yönetecek olan network yöneticisinin görevi her makineye farklı bir IP adresini verebilmektir. TCP/IP protokolünü kurup bir IP adreslerini düzenlemek için aşağıdaki işlemler yapılır:

1. TCP/IP protokolü kurulur.
2. Subnet, default gateway ve DNS server için IP adresleri düzenlenir.
3. İstenirse PING programı ile bağlantı kontrol edilir.

TCP/IP’yi kurmak için:

1. Masaüstünde yer alan My Network Place üzerinde sağ tuşa tıklanır.
2. Local Area Connection üzerinde sağ tuşa tıklanır.
3. Buradan Install düğmesine tıklanarak Protocols bölümünde Internet Protocol (TCP/IP ) seçilir.

Mevcut TCP/IP konfigürasyonunu değiştirmek için ise aşağıdaki yol izlenir:

1. My Network Place üzerinde sağ tuşa tıklanır.
2. Local Area Connection üzerinde sağ tuşa tıklanır.
3. Internet Protocol (TCP/IP ) seçilir.
4. Properties düğmesine tıklanır.

TCP/IP kuruluşunun ardından kendi kuruluşumuzu ya da diğerleriyle bağlantıyı test etmek için Ping programını kullanırız. Bu programı Run mönüsünden ya da Command Prompt’tan kullanabilirsiniz:

Örnek:

Ping 192.168.1.1 gibi

A. MANUEL YAPILANDIRMA
Manuel konfigürasyonda IP adresi ve subnet mask bilgisi sistem yöneticisi tarafından düzenlenir. Bu işleme statik IP adresi atamak denir.

Düzenlenecek bilgiler:

-IP adresi kutusuna ana iletişim birimine atanan IP adresleri yazılır.

-Subnet Mask kutusuna subnet’e atanan subnet mask yazılır.

-Default Gateway kutusuna router (yönlendiricinin) IP adresi yazılır.

B. OTOMATİK YAPILANDIRMA
Microsoft Windows 2000 Server, Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP) servisi ile DHCP servisini destekleyen istemcilerde TCP/IP konfigürasyonunun otomatik olarak (dinamik) yapar.

1. My Network Place üzerinde sağ tuşa tıklanır.
2. Local Area Connection üzerinde sağ tuşa tıklanır.
3. Internet Protocol (TCP/IP ) seçilir.
4. Properties düğmesine tıklanır.

Bu düzenlemede IP adresi "Obtain an IP address Automatically" seçeneği seçilir. Bu seçimin ardından Windows 2000, IP adresinin DHCP’den alınması için gerekli düzenlemeyi başlatır ve mevcut DHCP server’dan IP adresini alarak bilgisayarın ağa girmesini sağlar.

NOT: DHCP ile ilgi olarak, sitemizdeki bu ve diğer kurslardaki dokümanlara bakınız.

GÖZDEN GEÇİRME
1. Neden TCP/IP bir protokol kümesidir?
2. Neden TCP/IP yaygın kullanılan standart bir protokol seçilmiştir?
3. DoD nedir?
4. TCP/IP’nin özelliklerini sayınız?
5. Routable (yönlendirilebilir) özelliği TCP/IP’ye ne gibi özellikler sağlamıştır.
6. Host Nedir? Yanıt: TCP/IP dokümanlarında yaygın olarak bir host sözcüğünden bahsedilir. TCP/IP protokol kümesini üzerinde çalıştıran bilgisayar ve diğer aygıtlara host adı verilir.
7. TCP/IP protokol kümesinin çekirdek protokolleri hangisidir?
8. ARP protokolünün görevi nedir?
9. FTP ile Telnet protokollerini karşılaştırın?

Bu İçeriğe Tepkin Ne Oldu?
  • 0
    ba_ar_l_
    Başarılı
  • 0
    gayet_yi
    Gayet İyi
  • 1
    te_ekk_rler
    Teşekkürler
  • 1
    anlamad_m
    Anlamadım
  • 0
    yetersiz
    Yetersiz
İlginizi Çekebilir
Subscribe
Bildir
guest

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

2 Yorum
Inline Feedbacks
View all comments
ahmet

gerçekten güzel bi bilgi emeği gecenlere şükranlarımı sunarım…

kamber acikgoz

[/col….[color=blue]
iyi bir bilgi oldu benim icin emegi gecen herkese cok tesekkurler..