BİLGİSAYARDA ETİK

1.1) Etik Tanımı

             Nedir etik? Kavramları tanımlamak her zaman değişik yorumları beraberinde getirir.  Bu bakımdan tanımlamaların esnekliğinden yola çıkarak yapılan yorumlar da değişik durumlarda değişik uygulamalar içerecektir.  Elektronik iletişimde etik konusunun da bu bağlamın dışında kalmasını bekleyemeyiz.  Esas olarak etik, doğruyu, yanlışı, iyiyi ya da kötüyü tanımlamaya çalışan bir felsefe dalıdır.  Bu çerçevede etiği tanımlarken ‘kurallar’ deseniz, “kimin kuralları?” diye sorulabilir, ‘doğrular’ derseniz, “doğrunun tanımı nedir?” diyebilirler; ‘ortak standartlar’ diyecek olsanız “hareket noktanız neresidir?” sorusuyla karsılaşabilir ve siz etiğinizle baş başa kalırsınız.  O yüzden ben burada ‘etik’ sözcüğünü fazla genişletmeden bildiğimiz ‘altın kural’ çerçevesinde tanımlamak istiyorum:  Nedir bu altın kural? “Kendine yapılmasını istemediğini başkalarına yapma.”  Buna bazı literatürde “netiket” (Szofran, 1994), yani internetin görgü kuralları, başka bir kaynakta da “internetin on emri” dendiğine rastladım.    

İster görgü kuralı olsun, ister on emir ya da daha fazlası, bu liste halinde sunulan etik kuralların, aslında her zaman herkeste bulunmamasına karşın, sonuçta sağ duyu dediğimiz ve söylendiğinde hemen herkesin kolayca başıyla da olsa evetleyeceği türden ‘edep’ anlayışı, bir dizi ‘ahlaki prensip’ olduğunu görüyoruz. Tabii burada önemli olan, bu sağduyuyla gelen prensiplerin öncelikle aklı-selim bir özgür irade üzerine yerleştirilmiş olmasıdır ki altın kuralımız geçerli olsun. Aksi takdirde, içselleştirilmeden baskıyla ya da yaptırımı olmayan yasalarla gelen kurallar belli bir süre uygulamada kaldıktan sonra bir kenara atılmaya hatta uygulamadan kaldırılmaya mahkûm olmaktadır.

Etik kavramını bu bazda tartışan felsefeciler ki bunların arasında Kant da var, ahlaki değerlerin su iki şey üzerinde durduğunu iddia ediyor: Eğitim ve hükümet ya da idare.  Alışkanlıklarımızı edindiğimiz, hayatımızı düzenleyen iki ana kurum.   Diğer bir deyişle, tüm davranışlarımızı ya bize öğretildiği şekliyle aldığımız (ya da almadığımız) eğitime göre veya  yasaların takdirine göre ayarlıyoruz.  Hal böyle olunca hukukun öngördüğü hüküm bizim de ahlaki yargımız oluyor. (Kant,1980)  Burada şöyle bir soru akla gelebilir:  ya böyle bir Eğitim ve bunun sonucu olarak da gayri ahlaki diye tanımlanan davranışların yasal bir yaptırımı yoksa?  Sanırım işte o zaman teknoloji çekici başımıza vuruluyor ve teknolojik ilerleme adına atılan tüm adımlar ilerlemeye değil k yönelik olabiliyor.