1. Anasayfa
  2. İşletim Sistemleri

Win98/ME ve WinXP’de Disk Sıkıştırma


0

Disk sıkıştırma, diskinizde birazcık daha yer
açma çabalarınıza yardımcı olabilecek bir işlem.


Teknoloji ilerliyor, disk fiyatları
düşüyor, disklerin kapasiteleri ise katlanarak artıyor. Bundan 7 yıl kadar önce,
420MB’lık ilk sabit diskimi aldığımda, 420MB inanılmaz bir kapasite sayılıyordu
ve kullanıcılara göre böyle bir diskin doldurulması tam anlamı ile olanaksız
durumdaydı. Daha sonra olanları ise hepiniz tahmin edersiniz, o doldurulması olanaksız
disk 3-4 ay içinde doldu taştı, geri kalan boş alan yetersiz gelmeye bile başladı.
Bendeniz de cebine parasını ve eski diskini koyup, 420MB’lık diskini 540MB’lık bir
modele terfi edebilmek için bilgisayar dükkanlarının kapılarını aşındırmaya
başladı.

Diskler gelişse de, senaryo değişmiyor. Bugün
sistemlerimizde 20 ya da 30GB’lık disklere sıkça rastlanıyor. 80 ve hatta 100GB
diskler kullanan, hatta bu disklerden RAID dizileri oluşturarak 400-500GB kapasiteleri
zorlayan arkadaşlara bile rastlıyoruz. Kullanıcının elindeki disk kapasitesi ne
olursa olsun, sonuç aynı: Bir süre sonra diskleriniz dolup taşıyor. Hatta öyle
gözüküyor ki, kullanıcılar büyük kapasiteli disklere sahip oldukça, daha çok
şeyi disklerinde tutma eğilimi gösterdiklerinden, büyük diskleri daha çabuk
dolduruyoruz.

Diskimiz her dolduğunda yerine daha büyük
kapasiteli bir disk koymak, ya da sisteme yeni diskler ekleyerek kapasite arttırmak tabii
ki hepimizin sahip olduğu bir lüks değil. Dolayısı ile farklı bir şeyler bulmak,
diskin sahip olduğu alanı maksimum kullanmak, dosyaları tıkış tıkış doldurmak
lazım diske. İşte bu noktada Disk Sıkıştırma kavramı devreye giriyor.

Aslına bakarsanız, disk sıkıştırma yeni bir
konu değil. Vakti zamanında Romalılar bile depolama alanı sıkıntısı çekmiş,
kayıtlarını tuttukları toprak tabletler üzerine IIIII yerine V
yazmanın daha az yer tutacağını keşfetmişler ve “sıkıştırma” kavramının
temellerini atmışlar. Şaka değil, beş tane I yerine bir tane V yazmak, veri
sıkıştırmanın mantığını tam olarak yansıtan bir uygulama.

ibm_disk.jpg (8748 bytes)Bizler gerçek
zamanlı disk sıkıştırma kavramı ile ilk olarak MS-DOS 6.0’daki DoubleSpace
programı ile tanışmıştık. Ama bu programdan çok daha önceleri, 40MB disklerin
devasa büyüklükte sayıldığı günlerde bile disk sıkıştırma kullanılan bir
yöntemdi. Üstelik, o günlerde şimdi anlatacağımız gibi yazılım ile değil,
donanım ile disk sıkıştırma uygulanıyordu. Kimi üreticilerin geliştirdiği sabit
disk kontrol kartları, sistemden aldığı veriyi diske yollarken sıkıştırıp
yolluyor, diskten sisteme veri okurken de diskten okuduğu sıkıştırılmış veriyi
açarak sisteme sunuyordu. Bu tür kartlar pahalı olmaları nedeni ile hiç bir zaman
geniş kullanıma erişemeseler de, bugünkü anlamı ile disk sıkıştırma kavramının
temellerini attılar. Günümüzde teyp yedekleme üniteleri hala donanım tabanlı veri
sıkıştırmayı uygulamaktadırlar. Yazılım olarak ilk gerçek zamanlı disk
sıkıştırmaya ise 1991’de Digital Research firmasının DR-DOS işletim sistemi ile
gelen SuperStor yazılımı ile tanık oluyoruz.

Her neyse, bir yine MS-DOS 6.0 ile gelen
DoubleSpace’e dönelim. DoubleSpace, kullanıcıya iki türlü sıkıştırma olanağı
sürüyordu. Sistem, istenirse bütün bir diski komple sıkıştırabiliyordu. Bu durumda
diske yapılan bütün okuma-yazma işlemleri öncelikle DoubleSpace sistem
sürücüsünün üstünden geçiyor ve gerekli olan sıkıştırma-açma uygulanıyordu.
Diğer seçenekte ise kullanıcı, diskindeki sadece belli bir alanı sıkıştırılmış
sürücü olarak gösterebiliyordu. Bu durumda, kullanıcının diskinde ayırdığı
örneğin 100MB’lık bir alan, sisteme sanki ek bir sürücü imiş gibi, yeni bir
sürücü harfi ile bağlanıyordu. Bu sayede aynı diskte hem sıkıştırılmış, hem
de sıkıştırılmamış alanlar bulunabiliyordu. Kullanıcı, diskinin içinde oluşmuş
bu sanal diskte formatlama dahil her türlü disk işlemini yapabiliyordu. Bu iki yöntem
disk sıkıştırma konusunda şu anda hala kullanılan yöntemler.

DoubleSpace ve ardından gelen DriveSpace
ile çok kullanıcının canı yandı. DOS temelli bu sistemler, kolayca veri kaybına
neden olabiliyordu. Sıkıştırmadan canı yanan kullanıcılar da disk sıkıştırma
konusunu süresiz rafa kaldırdılar. Oysa geçen zaman içinde disk sıkıştırma çok
gelişti ve artık eskisi gibi veri kaybına açık bir kavram değil. Gelişen
işlemciler ve hızlı diskler sayesinde disk sıkıştırmanın yol açtığı performans
kaybı da önemsiz düzeye indirilmiş durumda. Biz de sizlere bu çalışmamızda, çoğu
kullanıcının unuttuğu bir seçenek olan disk sıkıştırmayı hatırlatacağız ve
Windows 98/ME ve yeni çıkan Windows XP’deki disk sıkıştırma seçeneklerini
inceleyeceğiz.

Win98’de Disk Sıkıştırma

Windows 98 işletim sistemi ile disk
sıkıştırma yapmanın yolu, Microsoft’un DriveSpace uygulamasından geçiyor. Windows
98’deki DriveSpace 3 ile isterseniz tüm bir diski sıkıştırabilir,
isterseniz disk üzerinde sıkıştırılmış sanal diskler yaratabilirsiniz. Ama
bunları yaparken çok büyük bir kısıtlama ile karşılaşıyorsunuz. DriveSpace, FAT32
dosya sistemi ile formatlanmış disklerde çalışmıyor. Eh, günümüzde çoğu
kullanıcı da FAT32 dosya sistemi ile formatlanmış diskler kullanıyor. Dolayısı ile
DriveSpace’in kullanılabilirliği bir anda yok oluyor. Tabii elinizde FAT32 ile
formatlanmamış diskleriniz varsa bu disklere DriveSpace uygulayabilirsiniz.

WinME ve WinXP’de ZIP ile Sıkıştırılmış
Klasörler

Windows ME, disk sıkıştırma
bakımından en zayıf işletim sistemlerinden birisi. Windows 98 ile gelen DriveSpace 3,
FAT32 ile çalışmadığı için, Microsoft, Windows ME’deki DriveSpace’i fena halde
kırpmış. Windows ME ile gelen DriveSpace’in sadece sisteme sökülüp takılabilen,
ZIP ya da Floppy disk gibi ortamlarda işe yaramakta. Win98 ile kullanılabilen, sabit
diskleri komple sıkıştırma gibi olasılıkların hiç biri yok.

winme-comp_ayarlari.jpg (56655 bytes)
Windows ME’de DriveSpace sıkıştırma derecesi ayarları

Buna karşın, Windows ME ve yeni XP’nin sahip
olduğu bir başka sıkıştırma özelliği var. Compressed Folders,
yani Sıkıştırılmış Klasörler denilen bu yöntem, aslında hepimizin tanıdığı
.zip dosyalarını kullanıyor. WinME ve XP, işletim sisteminin çekirdeğinden .zip
desteğine sahip oldukları için, sisteme WinZip gibi ek bir yazılım yüklemeden .zip
dosyalarını açabiliyor. Bu yetenek, sadece .zip dosyasının içindekileri açmaktan da
bir adım öne çıkarılmış. Windows Gezgini ile herhangi bir .zip dosyasının içine
gayet hızlı şekilde girip, isterseniz o dosyanın içindeki tek bir word dosyasını
tıklayarak açabilir, ya da .zip içindeki dosyaların yerlerini, isimlerini
değiştirebilirsiniz. Yani .zip dosyasının içinde aynı sabit disk üzerinde işlemler
yaparmış gibi çalışabilirsiniz. Hayli hızlı ve işletim sisteminin içinden gelen
bir özellik olduğu için kullanışlı bir özellik. Ama .zip dosyalarını, sanal bir
disk sürücüymüşler gibi sisteme ekleme olanağı olmadığı için, yeteri kadar
cazip değil. Bu yüzden, sıkıştırılmış klasörleri gerçek zamanlı disk
sıkıştırma sistemi olarak değil de, daha çok hızlı ve basit bir arşivleme sistemi
olarak algılamak gerek.

xp-zip_folder_yapma.jpg (34696 bytes)
Windows XP’de bir zip dosyası oluşturmak için FILE
menüsünden NEW bölümüne girmek yetiyor.

WindowsXP’de NTFS ile Disk Sıkıştırma

Windows XP’de, Win ME de bulunan
ziplenmiş klasörler dışında bir sıkıştırma seçeneği daha var. Bildiğiniz gibi,
Windows NT/2000 ve XP’de sadece FAT ve FAT32 değil, NTFS dosya sistemi
de bulunuyor. NTFS dosya sisteminde disk sıkıştırma kavramı dosya sisteminin içine
entegre edilmiş durumda ve ek bir uygulama gerektirmiyor. Bu nasıl oluyor derseniz,
basitçe anlatalım:

Boş diskinizi, her karesine tek bir harf
yazabildiğiniz kareli bir kağıt gibi düşünebilirsiniz. Bu kağıdın üzerindeki
karelerin büyüklüğüne “Cluster”, yani kaba bir çeviri ile “Küme
diyoruz. Diskler formatlanırken büyüklüklerine göre kümelere ayrılıyorlar.
Kullanıcı bu küme büyüklüğüne belli bir ölçüde karışabiliyor ama bazı
sınırlamalar var. Kümeleri çok küçültürseniz, az önce örnekte verdiğimiz
kağıdın üzerinde o kadar çok ufak kare oluyor ki, bu kareleri takip etmek, nereye
neyi yazdığınızı bulmak zorlaşıyor. Kareleri çok büyük tutarsanız da, içlerine
bir harf yazıldıktan sonra bir sürü yer boşta kalıyor, ziyan oluyor.

NTFS dosya sisteminin sıkıştırma mantığı
burada devreye giriyor işte. NTFS, eğer kocaman bir karenin içinde tek bir harf
duruyorsa, bunun yanlarına bir şeyler daha sığdırıveriyor. Örneğin diskinizi
4KB’lık kümelere böldünüz diyelim. 4KB’lık bir kümenin içinde sadece 256 byte
veri varsa, NTFS kalan boş alanı sıkıştırılmış alan olarak değerlendirebiliyor.
Etkileyici bir olay, ama hemen hatırlatalım, NTFS’in disk sıkıştırması sadece 4KB
kümeler ile çalışabiliyor.

Peki Windows XP ile, NTFS olarak formatlı bir
diskte, önümüzde ne gibi sıkıştırma seçenekleri oluyor. Öncelikle, dilerseniz o
diskin tamamında disk sıkıştırmayı aktif kılabilirsiniz. Bunun için diskin
simgesini görebildiğiniz herhangi bir ekranda diske sağ tuşla tıklayıp, karşınıza
çıkan ekrandan “Compress drive to save disk space” seçeneğini seçmeniz yeterli.
Bu seçeneği seçtiğinizde sistem diskinizi sıkıştırmaya başlayacaktır, bu işlem
dolu disklerde bayağı bir zaman alır. Tüm diske sıkıştırma uygulamak
istemiyorsanız, aynı ekranda bu seçeneği iptal edebilirsiniz.

xp-ntfs-disk_compress.jpg (67402 bytes)
NTFS dosya sistemi sayesinde tüm bir diski
tek tıklama ile sıkıştırabilirsiniz.

NTFS’in marifetleri bu kadarla kalmıyor.
Dilerseniz tüm bir diski değil, sıkıştırılmamış bir diskteki tek bir klasörü
sıkıştırabilirsiniz. Bunu yapmak için klasöre sağ tuşla tıklamalı, çıkan
menüde ise Advanced (Gelişmiş) düğmesine tıklamalısınız. Bunu yaptığınızda
karşınıza ufak bir pencere daha çıkacak. Bu pencerede “Compress contents to save
disk space” seçeneğini onaylarsanız, bütün klasörün sıkıştırılmasını
sağlarsınız.

xp-ntfs-folder_comp_propert.jpg (43485 bytes)
Tüm bir klasörü sıkıştırmak için bu ekranı kullanıyoruz.

Uygulamada, siz sisteminizle çalışırken, bu
sıkıştırılmış disklere girip çıktığınızda, dosya kopyalayıp, uygulama
çalıştırdığınızda herhangi bir değişiklik farketmeyeceksiniz. Sıkıştırma
işlemi NTFS dosya sisteminin çekirdeğinden geldiğinden, her şey size bir şey
farkettirmeden tıkır tıkır işleyecek, ciddiye alınır bir performans kaybı da
hissetmeyeceksiniz.

Eğer sıkıştırdığınız klasörün normalde
ne kadar yer tutacağını ve sıkıştırılmış hali ile diskte ne kadar yer
tuttuğunu, yani ne kadar alan kazandığınızı merak ederseniz, klasöre yine sağ
tıklayın. Çıkan ekranda klasörün normalde kaplayacağı alanı ve şu anda
kapladığı alanı göreceksiniz.

xp-ntfs-folder_comp.jpg (132740 bytes)
Klasörümüz 18.8MB veri içerdiği halde, diskte 12.6MB yer
tutuyor. Yani 6.2MB kardayız.

Son olarak, NTFS’in sıkıştırma özelliğini
dosyalara tek tek bile uygulayabilirsiniz. Bunu yapmak için dosyaya sağ tıklayıp,
Advanced menüsünden sıkıştırma seçeneğini onaylamanız yeterli. Yine sağ tuş
menüsü sayesinde dosyanın gerçek büyüklüğünü ve sıkıştırılmış hali ile
diske tuttuğu alanı görebilirsiniz. Sıkıştırılmış bir dosyayı, sisteminizdeki
herhangi bir programla açabilirsiniz. Ayrıca, View menüsünden yapacağınız ayarlama
ile Windows’un sıkıştırılmış dosya ve klasörleri diğer dosyalardan farklı
renkle göstermesini de sağlayabilirsiniz.

xp-ntfs-file_comp.jpg (70711 bytes)
NTFS ile tek bir dosyayı sıkıştırdık ve 407KB’lık Word
dökümanı
diskte 204KB yer tutmaya başladı.

Gördüğünüz gibi, NTFS dosya sistemi,
sıkıştırma konusunda inanılmaz marifetli. Üstelik, NTFS’in güvenilirliği de FAT
ve FAT32’den kat kat fazla. Dosya sıkıştırmayı fena halde kafaya taktıysanız,
mutlaka NTFS dosya sistemine geçmenizi öneririz. Burada bahsettiğimiz özelliklerden,
sadece XP değil, Windows 2000 kullanıcılarının da yararlanabileceklerini
hatırlatmakta da fayda var.

Nelere Dikkat Etmeli?

  • Disk sıkıştırmanın günümüzde çok geliştiğini ve
    güvenli olduğunu anlattık. Ama bir yanılgıya da neden olmak istemiyoruz, disk
    sıkıştırmaya asla %100 güvenli gözü ile bakmamalısınız. Çok önemli,
    kaybolmaları sizi çok zora sokacak bilgilerinizi yedeklerini almadan
    sıkıştırılmış disklere asla kaydetmeyin. Aslına bakarsanız, bu derece önemli
    bilgileri sıkıştırılmamış disklere de emanet etmeniz sizi güvenceye almaz,
    yedekleme şart!

  • Ayrıca, sisteminizde tek bir disk varsa, bu diskin tamamına
    sıkıştırma uygulamanızı önermiyoruz. Bu durumda, sorun çıktığında sistemi
    açabilmeniz ve tamiratlara girişebilmeniz zor olur. Bunun yerine, işletim sisteminin
    durduğu alanı sıkıştırılmamış olarak bırakıp, bu alanın içinde
    sıkıştırılmış sanal diskler yaratmanız daha güvenli olacaktır. Böylece sanal
    disklerinizde bir sorun olduğunda bile sistemi çalıştırabilirsiniz.

  • Üzerinde çeşitli miktarlarda bozuk sektörler olan, eski ve
    güvenilmez disklere de sıkıştırma uygulamayın, veri kaybı olasılığını
    yükseltirsiniz.

  • Bu satırları okumakta olan bir DOS, Windows 3.1 ya da Windows 95
    kullanıcısı iseniz, bizce işletim sistemleriniz ile gelen DoubleSpace ya da DriveSpace
    uygulamalarını kullanarak disk sıkıştırma yapmaya heves etmeyin. Biz yazımızda hep
    bu uygulamaların güncel sürümlerini kullanacağınızı varsayarak bilgiler verdik.
    DriveSpace’in eski sürümlerinin güvenilirlik ve hız olarak, güncel sürümleri ile
    kıyaslanması zor.

  • Kullandığınız sistem sorun çıkarıyor, ikide bir
    kilitleniyor ve özellikle de bellek testi sırasında hata veriyorsa, asla disk
    sıkıştırması kullanmayın. Unutmayın ki normalde diske yazılacak bozuk bir byte,
    sadece bir dosyayı bozar. Ama sıkıştırılmış bir diske yazılacak bozuk bir
    byte’ın kaç tane dosyayı etkileyeceğini bilmek olanaksız.

  • Benzer şekilde, virüslerin de sıkıştırılmış disklere
    zarar vermesi çok daha kolaydır.

  • Sisteminiz ne kadar hızlı olursa olsun, disk sıkıştırma
    işlemci, disk erişiminde mutlaka bir gecikme yaratacaktır. Eğer performans sizin için
    aşırı önemliyse, disk sıkıştırmayı düşünmeyin.

  • Sıkıştırılmış disklerde, Norton Speed Disk ya da Norton
    Disk Doctor gibi, disk üzerinde işlem yapan uygulamaların sadece en son sürümlerini
    kullanın.

Sıkıştırma Ne Zaman Gerekli?

Disk sıkıştırma işleminin güvenle ve
kazançlı olarak uygulanabilmesi için önerimiz, işletim sisteminin ve uygulamaların
bulunduğu disk ya da klasörlerinde değil de, daha çok döküman ve kullanılan diğer
dosyaların bulunduğu disk ve klasörlere uygulanmasıdır. Böylece hem tüm diski
sıkıştırmanın yarattığı yavaşlamayı hemen hiç hissetmeyeceksiniz, hem de
sıkıştırmadan maksimum faydalanabileceksiniz.

JPG ve GIF formatındaki resim dosyaları, MP3
müzik dosyaları, AVI filmler gibi dosyalar zaten sıkıştırılmış dosyalardır ve
bir kez daha sıkıştırılmaları bir kazanç sağlamaz. Bu yüzden,
sıkıştırılmış diskinize bu tür dosyaları doldurmanız sadece zaman kaybı
olacaktır. Oysa Word ve Excel dökümanları, HTML dosyaları, text dosyaları, çeşitli
sunucu programların kayıt (.log) dosyaları ve BMP formatındaki grafik dosyaları
mükemmel şekilde sıkıştırılabilir.

Eğer diskinizde bir klasörün içinde sayısız
text dökümanı, HTML dosyaları biriktiriyor ve böylece bir arşiv kuruyorsanız, bu
klasörü zip ile ya da NTFS ile sıkıştırılmış klasör haline dönüştürmeniz
size ciddi disk alanı sağlayacaktır.

Evet, özellikle Windows XP ve NTFS dosyalama
sistemi ile birlikte gelen sıkıştırma özellikleri hakkında bir miktar da olsa fikir
sahibi olduğunuzu tahmin ediyoruz. Belli ki diskler her ne kadar büyüse de biz
bilgisayar kurtlarına yetmeyecekler. Bakalım ilerdeki günlerde, binlerce
gigabyte’lık diskler kullanırken ne gibi sıkıştırma seçeneklerimiz olacak?

kaynak

Bu İçeriğe Tepkin Ne Oldu?
  • 0
    ba_ar_l_
    Başarılı
  • 0
    gayet_yi
    Gayet İyi
  • 0
    te_ekk_rler
    Teşekkürler
  • 0
    anlamad_m
    Anlamadım
  • 0
    yetersiz
    Yetersiz
İlginizi Çekebilir
Subscribe
Bildir
guest

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

0 Yorum
Inline Feedbacks
View all comments